Ελένη Σακελλαρίου
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Πανεπιστήμιο Κρήτης

«Επιβίωση σε μια εποχή κρίσεων: οι πόλεις της νότιας Ιταλίας στο τέλος του Μεσαίωνα.»

Το τέλος του Μεσαίωνα είναι εποχή πολλαπλών κρίσεων στην Ιταλία: δημογραφικής και οικονομικής, πολιτικής και θεσμικής. Μεταξύ των κρίσεων, μεσολαβούν περίοδοι ανάκαμψης και αύξησης. Σε αυτό το μεταλλασσόμενο περιβάλλον, ο έντονος αστικός χαρακτήρας αποτελεί ιδιαιτερότητα της ιταλικής περίπτωσης. Στη μελέτη των ιταλικών πόλεων κυριαρχεί ακόμα το παράδειγμα των αυτόνομων αστικών κοινοτήτων του κέντρου και του βορρά ως σημείο αναφοράς για τη μέτρηση της οικονομίας, της πολιτείας και του πολιτισμού των αστικών κέντρων. Στη σκιά, ωστόσο, του κυρίαρχου παραδείγματος, οι πόλεις του νότιου τμήματος της χερσονήσου φθάνουν στην ωριμότητα της αστικής τους ταυτότητας ακολουθώντας διαφορετικό δρόμο: όχι μέσω της διεκδίκησης αυτονομίας, ελευθερίας εκτός του συστήματος συγκεντρωτικής εξουσίας, ή ελέγχου επί της ενδοχώρας τους, αλλά μέσω της αναγνώρισής τους ως παραγόντων στην εποπτεία επιμέρους εδαφικών υποδιαιρέσεων και εν τέλει στη διακυβέρνηση της ενιαίας κρατικής οντότητας που ήταν η μοναρχία στη νότια Ιταλία, αλλά και μέσω της ενεργοποίησής τους ως πολιτικών σωμάτων με διαπραγματευτική ισχύ έναντι της μοναρχίας και άλλων κοινωνικών συσσωματώσεων. Υπό αυτό το πρίσμα, το μέτρο σύγκρισης των πόλεων αυτών δεν πρέπει να είναι εκείνες του βόρειου τμήματος της χερσονήσου, αλλά οι πόλεις πολιτικών οντοτήτων με ανάλογα θεσμικά χαρακτηριστικά στη δυτική και βόρεια Ευρώπη.