Χαράλαμπος Γάσπαρης
Διευθυντής Ερευνών, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ

Τα αστικά κέντρα των βενετικών αποικιών του ελληνικού χώρου
(13ος-14ος αι.): πόλεις σε συνεχή κρίση;

Τα αστικά κέντρα των βενετικών αποικιών (συγκεκριμένα, οι τρεις πόλεις της Κρήτης: Χάνδακας, Ρέθυμνο, Χανιά, και οι δύο της Πελοποννήσου: Κορώνη και Μεθώνη) είναι κατά τον 13ο και 14ο αι. πόλεις νέες, και από την άποψη αυτή ευάλωτες στις κρίσεις. Ο 13ος αι. υπήρξε γι’ αυτές αιώνας συγκρότησης ή ανασυγκρότησης και οι κατά καιρούς κρίσεις ήταν μάλλον δομικές.
Αντίθετα, τον επόμενο 14ο αι. οι ίδιες πόλεις σε πορεία ανάπτυξης πλήττονται, όπως όλες οι πόλεις, είτε από ειδικές τοπικές κρίσεις κάθε τύπου είτε από γενικευμένες κρίσεις που πλήττουν ταυτόχρονα μεγάλες ζώνες της ανατολικής Μεσογείου ή και γενικότερα της Ευρώπης.
Στο πρώτο μέρος της ανακοίνωσης θα εξεταστούν γενικά οι κρίσεις που έπληξαν τις πόλεις αυτές κατά τον 13ο αιώνα στο δρόμο προς τη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη.
Στο δεύτερο μέρος θα γίνει ιδιαίτερη αναφορά, ως χαρακτηριστικές περιπτώσεις, σε δύο κρίσεις που επέδρασαν καθοριστικά στις πόλεις αυτές: ο μεγάλος σεισμός του 1303 στον Χάνδακα και γενικότερα στην Κρήτη, και ο μεγάλος λοιμός του 1348 που έπληξε όλες τις πόλεις των βενετικών αποικιών, και όχι μόνο.
Ο σεισμός υπήρξε καθοριστικός στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της πόλης, ενώ ο λοιμός στην ανθρωπογεωγραφία των πόλεων και έμμεσα στην οικονομία τους.